De Russische wetenschapper Ivan Petrovitsj Pavlov deed rond 1890 onderzoek naar de spijsvertering en speekselproductie bij honden. Toevallig viel het hem daarbij op dat de honden niet alleen speeksel produceerden als ze het voer kregen, maar dat hetzelfde gebeurde zonder voedsel, als het er alleen maar op leek dat de honden gevoerd zouden worden. Ook als er voorafgaand aan het voeren een bepaald geluid werd gemaakt, gingen de honden bij het horen daarvan al speeksel afscheiden. Het water liep hen letterlijk in de mond. We noemen dit door Pavlov ontdekte verschijnsel klassieke conditionering, in de volksmond de Pavlov-reactie.
Was Pavlov een hondenliefhebber?
Ondanks het feit dat deze wetenschapper honden als proefdieren gebruikte, was hij een liefhebber van honden. Hij is daarom regelmatig afgebeeld met honden. Behalve de vele standbeelden van Pavlov zelf, zijn er in het standbeeldrijke Rusland in ieder geval drie van deze wetenschapper met een hond. Het bekendste is een standbeeld in Sint-Petersburg, gemaakt door I.F. Bezpalow op initiatief van Pavlov zelf en onthuld in 1935. Het beeld staat op het plein van het Instituut voor Experimentele Geneeskunde. Het is mede door Pavlov ontworpen en bekostigd, ter nagedachtenis aan de honden die hebben geleden voor de wetenschap. We zien een bronzen, zittende hond op een granieten sokkel. Rondom zijn bas-reliëfs met inscripties en een van die inscripties luidt dat de hond een vriend van de mens is en voor de wetenschap niet onnodig mag worden gekweld. In die zin was Pavlov zijn tijd ver vooruit.
Baikal en andere honden
Bij Pavlovs laboratorium in Koltushi bij Sint-Petersburg, waar hij van 1924-1926 werkte, staat een bronzen standbeeld dat iets van het respect laat zien dat de onderzoeker voor zijn honden heeft. Beschermend houdt Pavlov zijn hand boven het hoofd van de hond. Een derde monument, dat mogelijk nog meer liefde voor de hond uitstraalt, staat bij het Instituut voor Experimentele Pathologie en Therapie in Sukhumi, gelegen aan de Zwarte Zee in Abchazië. Het is bijna ontroerend om te zien hoe liefdevol Pavlov de hond, die volkomen op zijn gemak voor hem zit, aandacht geeft en aait. Een van de honden die Pavlov bij zijn experimenten gebruikte is mogelijk de reu Baikal, die opgezet in het Pavlov museum in Rjazan is bewaard. Behalve Baikal zijn ook andere Pavlovhonden geprepareerd en op diverse plaatsen bewaard gebleven.
Tekst: Ria Hörter.
Het volledige artikel is te lezen in Onze Hond nummer 6. Dit nummer kun je vanaf 8 juli kopen in de boekhandel bij jou in de buurt of online bij de bcm store.
