Grietje Braaksma: ‘Zo’n tocht met sledehonden heeft iets magisch’

Nuchterder dan Grietje Braaksma kom je ze niet vaak tegen. Aan dikdoenerij heeft de geboren Friezin een broertje dood. Ook over haar televisieoptreden in het boekenpanel

Haar wieg stond op het Friese platteland, waar haar ouders een boerderij hadden. ‘Zoals alle boerenkinderen hielpen mijn broertjes en ik als kind mee op de boerderij. Zodoende ben ik opgegroeid tussen de dieren. De seizoenen op de boerderij zijn heel belangrijk, die maak je bewust mee. Ik koester mijn jeugd, kijk er met veel plezier op terug. Zulke fijne herinneringen. Er was een enorme vrijheid. Als boerendochter ben ik opgegroeid als jongen. Dat heeft mij in mijn latere werkzame leven erg geholpen. Ik denk niet als een vrouw. Mijn instelling is: als er problemen zijn, kom je daar wel overheen. Gewoon aanpakken. Leven op een boerderij betekent leren omgaan met tegenslagen. De volgende keer probeer je het beter te doen. Je beseft dat niet alles maakbaar is. En dat dat prima is, dat daar niks mis mee is. Je leert relativeren en je leert dat de dood bij het leven hoort.

Op een boerderij gaan er dieren dood. Dat hoort bij het leven. Je leeft sterk met de natuur. Niet dat ik het wil idealiseren, maar het maakt je ook vrij. Vroeger thuis hadden we alles qua eten en drinken. Alles wat je echt nodig hebt. Je bent dankbaar voor het eten en drinken dat van het land komt. Nog steeds kan ik nooit zomaar iets in mijn mond steken. Ik vind het ongelooflijk dat mensen van alles in hun mond stoppen, zonder te beseffen dat daar harde arbeid voor geleverd is. Wat dat betreft, ben ik een puritein.’

Omarmen ‘Ik heb te doen met mensen die in de stad zijn opgegroeid, die geen weet hebben van de natuur. Mensen die er geen idee van hebben dat de sperciebonen die ze eten als kleine boontjes in de grond zijn geduwd, dat er water aan die plantjes is gegeven, en dat je ze goed moet verzorgen. Mensen die nooit stilstaan bij het feit dat er bloed, zweet en tranen nodig zijn om het dagelijks eten op je bord te krijgen. Gelukkig bespeur ik in deze tijd wel een omslag. Mensen beginnen zorgvuldiger na te denken waar ons voedsel vandaan komt. Ik ben een parttime vegetariër, eet weinig vlees, maar het vlees dat ik eet, moet wel afkomstig zijn van een dier dat een goed leven heeft gehad. Alleen op die manier kan ik vlees eten. Dan kost het maar iets meer dan de kiloknaller van de supermarkt. In feite zou het vlees dat we met z’n allen eten veel duurder moeten zijn. Al was het maar om te voorkomen dat er nog langer dieren voor lijden. Om dat proces te versnellen, stem ik soms op de Partij voor de Dieren. Heel bewust, om zo een signaal af te geven. Als samenleving moeten we het dier meer omarmen, in plaats van het te beschouwen als productieeenheid of stuk gereedschap. Je hoort tegenwoordig vaak kritiek op de veehouderij, maar als ik terugdenk aan mijn vader, kan ik niets kwaads zien in zijn omgang met dieren. Hij verzorgde zijn koeien goed. Hij wist: dit is mijn werkkapitaal.’

Team

‘Van jongsaf spelen dieren een rol in mijn leven. Naast koeien hadden we vroeger thuis kleine dieren. Een kat, kippen, geiten. Dieren waarvoor wij kinderen moesten zorgen. Als puber droomde ik ervan dierenarts te worden. Het is er niet van gekomen, maar als dat wel het geval was geweest, zou ik niet de klassieke veearts zijn geworden, maar meer empathisch, meer gericht op kinderen en bejaarden. Voor kinderen met emotionele problemen of eenzame ouderen kan een hond of kat immers zoveel betekenen. Ook kan ik met bewondering kijken naar wat blindengeleidehonden en hulphonden allemaal kunnen. De ongelooflijke verbondenheid die je met honden voelt, ervaar ik zelf ook op de slee. Je bent een team, je kunt niet zonder elkaar. De honden moeten jou door de sneeuw trekken, maar af en toe willen ze ook dat jij meehelpt. Als het heuvelopwaarts gaat, kunnen ze echt achterom kijken met een blik van ”zou je niet eens meehelpen?” Dat is echt schitterend om te ervaren.’

Thuiskomen

Hoe is ze, als niet-hondenbezitter, op het idee gekomen om een hondenslee-vakantie in Finland te boeken? Braaksma: ‘Ik hou bijzonder van reizen, ga graag naar Nieuw-Zeeland en Australië. Daar ontmoette ik iemand die zei: “Ik droom ervan een keer met een huskyslee op pad te gaan, maar er is nooit iemand die met mij mee wil”. “Nou, dan ga ik toch met je mee”, zei ik. Zo is het gegaan. Vervolgens hebben we een reis geboekt bij Huskyfarm Eräkeskus Wilderness Lodge in het Finse Nurmijärvi. Aangekomen op die boerderij was ik meteen verkocht. Waar dat in zat? Het leven op dat complex, waar alles draait om de dieren. Het voelde als een soort thuiskomen. Ik herkende het van vroeger. Hoewel het in Finland een boerderij met uitsluitend honden is, gaat het om dezelfde normen en waarden. Het gaat erom de dieren goed te verzorgen, want zij zijn je kapitaal. De eigenares van Eräkeskus heeft 150 honden, en al die honden zijn even liefdevol en goed opgevoed. Vanaf dat ze pup zijn worden de honden getraind om voor de slee te lopen. Wat ik mooi vind om te zien, is dat die honden daar ook oud worden. Nadat ze hun beste jaren aan het sledehondenwerk hebben gegeven, worden ze niet afgedankt, maar mogen ze genieten van een welverdiend pensioen. In de zomer gaan ze lekker buiten spelen en in de meren zwemmen. Hartverwarmend.’

Ontroerend

Hoe verliep haar eerste tocht? ‘In het begin was ik best zenuwachtig. Vergeet niet dat ik altijd katten had gehad, maar geen hond. Wat ik de eerste keer heel intimiderend vond, was dat die honden zo hard blaften. Nu, na al die jaren deert het me niet meer. Ik weet dat ze dat uit enthousiasme doen. De adrenaline speelt op, zo graag willen ze rennen. Stel je voor: de honden kunnen niet wachten om te vertrekken. En dan kom jij aanzetten met een tuigje waar hun kop en poten doorheen moeten. Ondanks hun nauwelijks te bedwingen aandrang om van start te gaan, laten ze dat gelaten over zich heen komen. Dat vind ik zo ontroerend. Vervolgens zet je de lead dogs vooraan, en de trekkende honden daarachter. Maar om je vraag te beantwoorden: de eerste keer maak je slechts een kort ritje. Dat is zo spannend. En heftig. Het is fysiek zwaar, ook voor mij, want die honden zijn beresterk, terwijl jij moet zorgen dat je de slee op het pad houdt. Weliswaar krijg je, als je nog niet zo ervaren bent, wat makkere honden mee, maar dan nog gaat het met een flinke vaart. Heb je meer ervaring, dan krijg je de wildere honden. De honden van mijn eerste tocht weet ik nog steeds. Tina en Shadow zijn zulke lieverds. Zes jaar geleden, tijdens die eerste trip naar Finland, heb ik ze leren kennen. Inmiddels ben ik er twaalf keer geweest, want ik ga ook ’s zomers. Ik ben er echt verslingerd aan geraakt, zo geweldig vind ik het. In het begin ben je vooral bezig de techniek onder de knie te krijgen, maar als dat eenmaal zo ver is, begint het genieten. Het enige wat je dan nog hoort, is het hijgen van de honden en het knisperen van de sneeuw. De natuur in Finland is zo overweldigend. Schone lucht, eindeloze bossen, een wonder.’

Evenwicht

‘Omdat ik zo van dieren houd, ervaar ik het als een flinke opgave dat ik voor die honden verantwoordelijk ben. Daar heb ik wel eens zorgen over. In het begin veroorzaakte dat soms best enige stress bij mij, en die stress sloeg meteen over op de honden. Zij voelen je stemming haarfijn aan. Nu ben ik rustig, en dat zie je terug in die honden. Het is echt zo dat honden je in die zin een spiegel voorhouden. Door het werken met sledehonden, heb ik zelfs iets geleerd over leidinggeven. Hoe ik, als filiaalhouder van boekhandel Grand Theatre in Breda, met mijn medewerkers omga. Soms ben ik ongeduldig en kortaangebonden, en dat werkt niet. Noch bij mensen, noch bij honden. Ik ben een rasoptimist, maar soms is het handiger een realist te zijn. Juist op die slee krijg je reflectie op je eigen gedrag. Je bent overgeleverd aan de honden, aan de elementen en aan jezelf. Weet je wat het is? Veel dingen in het leven hebben evenwicht nodig. Als ik met mijn team werk, ben ik wel van hen afhankelijk. Met die honden is dat niet anders dan met mensen. Alleen kan ik niks. Ja, een beetje aan die slee hangen, maar vooruit kom ik niet. Tijdens mijn laatste bezoek aan Finland had ik een geweldige lead dog. Met die hond was ik dikke vrienden. Af en toe kwam hij rustig tegen me aan staan. Ik merkte dat ik daar zelf ook rustig van werd. Zo van: maak je maar niet druk, ik zorg ervoor dat het goed komt. Fascinerend! Het heeft ook iets magisch, vind ik. Het stijgt een beetje boven jezelf uit. Ik ben absoluut geen zwever, maar in die verbondenheid met je honden zit iets mysterieus. Iets ongrijpbaars. Die honden hebben ook een zekere wijsheid. Al eeuwenlang trekken mens en hond samen op. Dat biologeert me.’

Karakter

‘Dankzij mijn tochten in Finland is mijn kijk op honden heel erg veranderd. Ik wist niet dat je zulke dikke vrienden kon zijn. Toch zijn deze sledehonden geen pleasers. Ook dat spreekt me aan, want bij mensen vind ik het evenmin prettig als ze je naar de mond praten. Deze honden – Alaskan husky’s – hebben een sterk karakter. Wat me ontroert, is hoe je samen iets tot stand brengt. Ik ben niet de baas, ik ben onderdeel van het team. Zo werk ik in mijn dagelijks leven ook. Dan ben ik niet de baas, ik ben meewerkend voorman. Weet je wat ik het allerontroerendst vind? Als ik voor het eerst weer op de slee sta en door het sneeuwlandschap ga, dan moet ik gewoon huilen. Dat heeft te maken met alles. Met de honden die hard werken, met de fantastische natuur. Dan valt alles op zijn plek. Een moment van puur geluk.’

Pienter

Heeft ze met de ene hond een hechtere klik dan met de andere? ‘Ik herinner me Colin, een grote stoute jongen. Colin had de neiging zijn tuigje kapot te bijten, en dat kan onderweg best lastig zijn, want je bent soms dagen verwijderd van de farm. Daarom moet je zuinig zijn op alles wat je meeneemt. Hoewel het dus vervelend kan uitpakken, merk ik dat ik zo’n tegendraadse karaktertrek van Colin in mijn hart toch leuk vind. Wist je trouwens dat de leading dogs vaak vrouwtjeshonden zijn? Die zijn over het algemeen pienter, intelligent. Sommige wijken zelfs al enigszins naar links uit als er een scherpe bocht naar rechts komt, omdat ze weten dat het hele gevaarte alleen zo de draai kan maken.’

Heilig

‘Nu ik er zo over praat, gaan mijn vingers alweer jeuken om naar Finland te gaan. Ik werk doordeweeks veel en hard, maar die week in Finland is mij heilig. Vorig jaar ben ik vier weken naar Australië geweest, en kwam het er niet van om ook nog naar Finland te gaan. Dat heb ik zeer gemist. Omdat het zo primitief en tegelijkertijd zo onvergetelijk is. Soms moet je een wak in het ijs hakken om aan water te komen. Maar waar je ook bent, je verzorgt eerst de honden. Dat bevalt me eveneens zeer. Dat deden we op de boerderij vroeger thuis ook. Zorgen dat de dieren het goed hebben.’ Oplossing ‘Een hond verdient je aandacht. Daarom heb ik zelf, als werkende vrouw, geen hond. Als ik in Finland één ding heb geleerd, is het wel dat een hond moet bewegen, rennen, werken. Dat kan ik een hond niet bieden en dus begin ik er niet aan. Ook in die zin is die week in Finland voor mij de ideale oplossing, iets wat mij nooit gaat vervelen.’

Tekst en foto: Eimer Wieldraaier en Emilie Pieters | Foto’s sledehonden: archief Grietje Braaksma