De robothond is in opkomst. Niet alleen als speelgoed voor kinderen maar b ijvoorbeeld ook als therapiehond voor mensen met dementie. Er komen steeds meer verschillende soorten op de markt met indrukwekkende functionaliteiten. Maar hebben we er ook echt iets aan?
Verschillende robothonden
‘Je kan beter een hond uit de speelgoedwinkel nemen’, is een veelgehoorde uitspraak van mensen die vinden dat iemand te hoge verwachtingen heeft van een hond of te veel van hem eist. Hoewel men dit meestal niet al te letterlijk bedoelt, is de opmerking helemaal zo gek nog niet. Er zijn tegenwoordig genoeg namaakhonden te koop voor specifieke doeleinden. Met name robothonden springen hierbij in het oog. Deze kunnen uiteraard gebruikt worden als gewoon speelgoed maar ze kunnen ook dienen als maatje voor kinderen met een allergie. Of ze kunnen worden ingezet als ‘oefenobject’, om te kijken hoe het kind ermee omgaat.
Robothonden zijn er echter niet alleen voor kinderen. Steeds vaker worden er in de zorg knuffelrobots gebruikt voor mensen met dementie, een verstandelijke beperking of andere aandoeningen. SpotMini En dan hebben we nog Spot, de cyberhond die in eerste instantie voor militaire doeleinden werd ontwikkeld door het bedrijf Boston Dynamics. De robot navigeert autonoom door verschillende omgevingen, kan trappen op en af lopen en blijft zelfstandig in balans op ruw terrein of na fysiek geweld. Boston Dynamics is nu van plan het kleine broertje van de klassieke Spot, liefkozend SpotMini genoemd, op de markt te brengen voor consumenten. Deze commerciële versie zou volgens het bedrijf geschikt zijn voor bijvoorbeeld kantoren en huishoudens. Zo kan hij gebruikt worden om te surveilleren*, deuren te openen en te sluiten of om objecten op te pakken en naar iemand toe te brengen. Met zijn vier poten en rechthoekige lijf doet Spot inderdaad een beetje denken aan een hond maar hij ziet er een stuk minder knuffelig uit dan de meeste andere honden die we in dit artikel zullen bespreken (zie ook de link naar het filmpje onderaan). Hij heeft bijvoorbeeld een grijparm in plaats van een kop, zijn staart ontbreekt en vooral als hij beweegt, roept hij eerder associaties op met een reusachtig insect uit een horrorfilm dan aan een hond van vlees en bloed. Met zijn vervaarlijke uiterlijk jaagt hij dan ook geregeld mensen de stuipen op het lijf. TomBotNee, dan kijken we toch liever dan een robothond die er wat meer als een echte hond uitziet. Een absolute uitblin-ker op dit gebied is de TomBot (ook wel Jennie genoemd), gemodelleerd naar een gele Labrador retriever. Dit thera-piedier is ontwikkeld om emotionele ondersteuning te bieden aan kwetsbare mensen, zoals mensen met angst, depressie of dementie. Zij kunnen dikwijls niet meer zelfstandig voor een echte hond zorgen en de robothond zou hierbij volgens de bedenker, Tom Stevens, uitkomst kunnen bieden. Stevens kwam op dit idee toen zijn eigen moeder Nancy Alzheimer kreeg. Zij had op dat moment nog een hond, de Goldendoodle Golden Bear, maar door haar aandoening kon Nancy uiteindelijk niet meer voor haar zorgen. Stevens heeft daarom het hartverscheurende besluit moeten nemen Golden Bear bij Nancy weg te halen. Hierover zegt hij: ‘Golden Bear was de beste vriendin van mijn moeder; haar verliezen droeg bij aan haar ernstige eenzaamheid en depressie. Ik realiseerde me destijds niet dat het verhaal van mijn moeder niet uniek is. Miljoenen mensen die geconfronteerd worden met gezondheidsproblemen, kunnen niet op een veilige manier voor een levende metgezel zorgen. Om deze mensen te helpen, bedacht ik TomBot’. LevensechtHet is dan ook de missie van Stevens om de levens van kwetsbare mensen te verbeteren door hen de emotionele ondersteuning te bieden die ze zo hard nodig hebben. De campagne die hij lanceerde op het crowdfunding platform Kickstarter loopt inmiddels heel erg goed. Er zijn al veel mensen die een exem-plaar van de knuffelrobot hebben besteld. De prijs zal uiteindelijk uitkomen op ongeveer 500 dollar (onge-veer 450 euro). Voor dit bedrag krijg je een zeer realistische robothond die is gecreëerd in samenwer-king met Jim Henson’s Creature Shop (Jim Henson was de bedenker van onder andere The Muppets). Niet alleen qua uiterlijk lijkt de TomBot op een echte hond, ook qua bewegingen en gezichtsuitdrukkin-gen. Zo kwispelt hij met zijn staart of draait hij met zijn hoofdje en zijn oren als hij wordt geaaid of aange-raakt via de drukgevoelige sensoren over zijn hele lichaam. Hij reageert ook op stemcommando’s en kan een beetje blaffen. Een goedkoper – maar ook stuk minder realistisch – alternatief is de interactieve robothond van Hasbro Joy for All. Deze is verkrijgbaar voor ongeveer 200 euro en is speciaal ontwikkeld voor gebruik in de ouderenzorg. Hij heeft onder andere een zachte vacht, een rustgevende hartslag en brengt authen-tieke geluiden voort. Via ingebouwde sensoren reageert hij op aaien, knuffelen en beweging. Daar-naast kan de hond reageren op klanken door zijn kop te draaien in de richting van het geluid. Door de hond te aaien wordt hij meer ontspannen en zal hij na verloop van tijd zijn ogen sluiten en gaan slapen. Door een klopje op de rug wordt hij weer wakker.
Kinderspeelgoed
Naast robothonden die specifiek ontwikkeld zijn voor kwetsbare mensen, zijn er tevens vele soorten die dienen ter vermaak of gezelschap. Deze zijn voornamelijk bedoeld als speelgoed voor kinderen maar er zijn vermoedelijk ook genoeg volwassenen die erg blij worden van deze gadgets. Kort enkele voorbeelden op een rij:– Zoomer. Deze robothond voert op commando tot wel zestig verschillende kunstjes uit, herkent verschillende talen en heeft led ogen waarmee hij blijdschap, verlegenheid en liefde kan laten zien. Ook heeft hij wieltjes onder zijn poten, waardoor hij iemand makkelijk kan volgen.– Teksta Robot Puppy. Teksta reageert op aanra-king, stem, gebaren en licht. Hij beweegt zijn oren en ogen en kan lopen en zitten. Hij kan met een balletje spelen en als hij te lang alleen wordt gelaten, gaat hij huilen. Opvallendste trucje: de backflip. Hoe meer tijd er wordt besteed aan het trainen van de Teksta, hoe meer mogelijkheden hij zal laten zien. – I-Cybie. De ontwikkeling van deze robothond is afhankelijk van de interactie met zijn omgeving en zijn eigenaar. Hij kan worden getraind door trucs en spelletjes met hem te doen. De eigenaar krijgt feedback via positieve of negatieve reacties. Hij heeft verschillende functies, waaronder: kom hier, omrollen, stap terug, spreken, liggen, high five, zitten, zwaaien en een handstand. Hij kan worden geprogrammeerd om uitsluitend te reageren op de stem van zijn eigenaar.
– WowWee ChiP. Reageert op handbewegingen en via stemherkenning. De commando’s van de eigenaar vormen het karakter en gedrag van de puppy. Hij voert allerlei kunstjes uit en luistert naar opdrachten zoals zitten, liggen en volgen. Hij kan zelfs meedoen met yoga. ChiP is erg snel en wendbaar en kan daardoor goed spelen met het bijgeleverde balletje. Hij kan worden getraind (lees: zijn instellingen kunnen worden aangepast) via een app. Door op zijn ‘like’ knop te drukken, wordt gewenst gedrag gestimuleerd. Als hij ‘moe’ is, zoekt hij uit zichzelf zijn oplader op. Aibo Klinkt dit allemaal al erg vernuftig? Dan ken je Aibo (het Japanse woord voor compagnon) nog niet, de ultieme interactieve robothond! Sony bracht de Aibo (Artificial Intelligence BOt) in 1999 al voor het eerst op de markt. Dit werd echter geen succes en begin 2006 werd de gehele Aibo-lijn geschrapt om kosten te besparen. In 2014 kondigde Sony aan dat het geen updates voor de verouderde robot meer zou leveren. Voor veel Aibo-bezitters betekende dit dat hun robothuisdier zou ‘sterven’. Met name in Japan zorgde dit voor veel verdriet, aange-zien veel Japanners geloven dat ook niet-levende voorwer-pen een ziel hebben. Uiteindelijk werden er zelfs begrafe-nissen georganiseerd voor ‘overleden’ Aibo’s. Onlangs heeft Sony de Aibo echter opnieuw uitgebracht. Deze nieuwe versie is flink verbeterd door onder andere meer sensoren, camera’s en de toevoeging van artificiële intelligentie. Via training, ervaring en voortdurende communicatie met de cloud ontwikkelt iedere Aibo zijn eigen unieke persoonlijkheid. Er is werkelijk van alles mogelijk met dit grappige beestje. Hij biedt liefde, gene-genheid en plezier en wekt daarmee de indruk dat hij een emotionele band kan vormen met de leden van het gezin. Hij kan tot wel tien gezichten onthouden en onderschei-den via de camera in zijn neus. De camera op zijn rug gebruikt hij onder andere om zijn positie in huis te bepalen. Hij maakt zelfs gedetailleerde plattegronden van zijn omgeving: hoe langer hij rondloopt in huis, hoe gedetailleerder de plattegrond wordt. Zo kan hij ook meubels en objecten zoals deuren en andere obstakels leren herkennen. Toegegeven, het is moeilijk om niet te vallen voor de charmes van Aibo en hem te behandelen alsof het een echt hondje is. Zoals iemand het omschrijft in een van de vele YouTube-filmpjes: ‘Het voelt alsof hij echt is, alsof hij een echte persoonlijkheid heeft!’ Wat dat betreft is Sony dit keer zeker geslaagd.
Voorlopig is Aibo alleen nog te koop in de VS en Japan. Ondanks het forse prijskaartje van 2.900 dollar (ongeveer 2630 euro) is er inmiddels een heuse wachtlijst. Antropomorfisme Gegeven onze neiging tot antropomorfisme – het toekennen van menselijke gedachtes en emoties aan niet-menselijke wezens – is het misschien niet raar dat robots bepaalde gevoelens bij ons kunnen oproepen. Zeker als de robot lijkt op iets wat we goed kennen of waar we positief tegenover staan, al dan niet in combinatie met puppy-achtige kenmerken zoals een tedere oogopslag of een koddig bewegend lijfje. De kans is dan groot dat we erop reageren alsof het een levend wezen is, al weten we rationeel gezien natuurlijk best wel dat we de plank misslaan.
Maatje
De makers van de robothonden zijn zich er terdege van bewust dat we er niet ongevoelig voor zijn en maken daar gebruik van bij het ontwerpen van het uiterlijk, de bewegingen en de specifieke functionaliteiten van de robots. Is dat erg? Nee, het kan zelfs uiterst behulpzaam zijn, zoals we hierboven hebben kunnen zien. Ze kunnen uitstekend als maatje dienen voor eenzame mensen of mensen met depressie, angst of dementie. Uiteraard is dit ook mogelijk met een echte hond, zoals een therapiehond, maar deze kan meestal niet voor langere tijd bij iemand blijven. Zeker niet als iemand niet (meer) in staat is er op een veilige manier mee om te gaan. Een robothond kan nét dat beetje steun bieden wat iemand nodig heeft. Een gevoel van liefde en kameraadschap. Het aaien over de zachte vacht zorgt er bovendien voor dat de mensen zich rustiger gaan voelen.
Hond van de toekomst
En de robothond voor kinderen? Is die net zo nuttig? Zoals gezegd worden deze robots meestal gebruikt als speelgoed. Ze zijn echter ook geschikt als ‘oefenmateriaal’; een kind kan zo bijvoorbeeld leren wat het betekent om verantwoordelijkheid te dragen voor een ander wezen. Daarnaast zou een robothond uitkomst kunnen bieden voor gezinnen waar allergieën voorkomen. Het gaat echter te ver om over de robothond te spreken als ‘hond van de toekomst’. Een robothond zal nooit een hond van vlees en bloed kunnen vervangen. Echte dieren hebben echte emoties, een karakter en een bewustzijn. Daarin schuilt dan ook meteen het gevaar van de robothond in handen van kinderen; het risico dat het kind op den duur geen onderscheid meer kan maken tussen robotdieren en echte dieren is aanwezig. Als ouder is het daarom belangrijk dat je goed nadenkt over het doel dat een robothond moet dienen en hoe je wil dat het kind ermee omgaat. Het is een vraag waar we in onze maatschappij steeds vaker mee te maken zullen krijgen: hoever moeten we gaan in onze liefde voor de robot?
